ผู้ถือหุ้น คืออะไร ? มีหน้าที่และความรับผิดชอบอย่างไร ?

การทำธุรกิจในรูปแบบบริษัทจำกัดหรือบริษัทมหาชน หนึ่งในตำแหน่งที่เรามักจะได้ยินบ่อยมากคือผู้ถือหุ้น ซึ่งบางคนอาจเข้าใจว่าเป็นเพียงผู้ที่ใส่เงินลงทุนแล้วรอรับปันผลเท่านั้น แต่ในความจริงแล้ว ผู้ถือหุ้นถือว่ามีความสำคัญอย่างมากต่อการกำหนดทิศทางของบริษัท ทั้งยังมีสิทธิ์ รวมถึงหน้าที่ที่รับผิดชอบ ซึ่งส่งผลต่อการดำเนินกิจการอีกด้วยค่ะ

ผู้ถือหุ้น คือใคร ?

ผู้ถือหุ้น (Shareholder) คือ บุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคลที่เป็นเจ้าของหุ้นของบริษัท โดยที่หุ้นดังกล่าว แสดงถึงสัดส่วนความเป็นเจ้าของในบริษัท หมายความว่าผู้ถือหุ้นมีสิทธิ์ในผลกำไรของบริษัทตามจำนวนหุ้นที่ถืออยู่ และมีสิทธิ์ออกเสียงในที่ประชุมผู้ถือหุ้น

จดทะเบียนบริษัท ต้องมีผู้ถือหุ้นกี่คน ?

ตามกฎหมาย การจดทะเบียนบริษัทจำกัด ต้องมีผู้ถือหุ้นเริ่มต้นอย่างน้อย 3 คน และต้องคงจำนวนนี้ไว้ตลอดระยะเวลาที่บริษัทดำเนินกิจการ ส่วนในกรณีของบริษัทมหาชนจำกัด ต้องมีผู้ถือหุ้นเริ่มต้นไม่น้อยกว่า 15 คน

นอกจากนี้ ยังมีกฎเกณฑ์บางประการที่ต้องดำเนินการให้ถูกต้อง เช่น ผู้ถือหุ้นทุกคนต้องลงชื่อในหนังสือบริคณห์สนธิ ต้องระบุจำนวนหุ้นและมูลค่าหุ้นที่ถือ และต้องชำระค่าหุ้นตามที่กฎหมายกำหนดภายในระยะเวลาที่กำหนด เพื่อให้การถือหุ้นนั้นสมบูรณ์

หน้าที่และความรับผิดชอบของผู้ถือหุ้น

1. ชำระค่าหุ้นให้ครบถ้วน
ผู้ถือหุ้นต้องชำระเงินค่าหุ้นตามที่ตกลงกับบริษัทให้ครบถ้วน เมื่อชำระครบ ควรร้องขอใบหุ้นหรือบันทึกการถือหุ้นจากบริษัท หากไม่ชำระค่าหุ้นครบตามจำนวน จะต้องรับผิดชอบชำระส่วนที่เหลือให้เรียบร้อย

2. เข้าร่วมประชุมผู้ถือหุ้น
ผู้ถือหุ้นมีสิทธิเข้าร่วมประชุมใหญ่ หรือมอบหมายให้ผู้อื่นเข้าร่วมแทนได้ มีสิทธิออกเสียงและแสดงความคิดเห็นในที่ประชุม

3. ตรวจสอบการทำงานของกรรมการบริษัท
ผู้ถือหุ้นมีสิทธิตรวจสอบการทำงานหรือการบริหารของกรรมการบริษัท ทั้งยังสามารถตรวจสอบเอกสารและงบการเงินของบริษัทได้ตามที่กฎหมายกำหนด

4. รับเงินปันผล
หากบริษัทมีกำไร และที่ประชุมใหญ่มีมติให้จ่ายเงินปันผล ผู้ถือหุ้นมีสิทธิได้รับเงินปันผลตามสัดส่วนของหุ้นที่ถืออยู่

5. การฟ้องร้อง
หากกรรมการบริษัททำให้บริษัทเสียหาย ผู้ถือหุ้นสามารถฟ้องร้องเพื่อเรียกร้องค่าเสียหายได้

6. ตรวจสอบงบการเงินก่อนประชุมใหญ่
ก่อนเข้าประชุมใหญ่ ควรตรวจสอบงบการเงินหรือเอกสารสำคัญของบริษัท เพื่อประเมินความถูกต้องและป้องกันความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นกับบริษัทและผู้ถือหุ้น

สิทธิและหน้าที่ของผู้ถือหุ้นอาจถูกกำหนดไว้แล้วตามกฎหมาย แต่ในความเป็นจริง การบริหารจัดการบริษัทต้องมีรายละเอียดที่มากกว่านั้น เพื่อป้องกันข้อขัดแย้งและกำหนดแนวทางร่วมกัน หลายบริษัทจึงจัดทำข้อตกลงของผู้ถือหุ้นขึ้นมา เพื่อกำหนดเงื่อนไขต่าง ๆ เช่น วิธีการโอนหุ้น การเพิ่มทุน หรือการตัดสินใจในเรื่องสำคัญ ในส่วนนี้สามารถศึกษาเพิ่มเติมได้จากบทความเรื่อง ข้อตกลงของผู้ถือหุ้น คืออะไร ? สำคัญต่อบริษัทอย่างไร ?

สิทธิของผู้ถือหุ้น

1. สิทธิในการได้รับใบหุ้น ผู้ถือหุ้นมีสิทธิได้รับใบหุ้นเป็นหลักฐานการถือหุ้น
2. สิทธิในการขอเปลี่ยนใบหุ้น สามารถเปลี่ยนใบหุ้นที่ชำรุดหรือออกใบใหม่แทนได้
3. สิทธิในการโอนหุ้น โอนได้แม้ยังไม่ได้รับการชำระค่าหุ้นครบ แต่ต้องทำตามขั้นตอนกฎหมาย
4. สิทธิในการได้รับเงินปันผล รับเงินปันผลตามมติที่ประชุมผู้ถือหุ้น
5. สิทธิในการร่วมประชุมและออกเสียง เข้าร่วมประชุมใหญ่, ออกเสียง, ควบคุมการดำเนินงานบริษัท
6. สิทธิในการตรวจสอบกิจการ ตรวจสอบการทำงานของกรรมการและงบการเงิน
7. สิทธิในการฟ้องเพิกถอนมติประชุม หากมตินั้นไม่ชอบด้วยกฎหมาย
8. สิทธิในการฟ้องกรรมการ หากกรรมการทำให้บริษัทเสียหาย
9. สิทธิในการร้องขอให้ศาลสั่งเลิกบริษัท เมื่อมีเหตุผลตามที่กฎหมายกำหนด
10. สิทธิในการขอดูบัญชีบริษัท ตรวจสอบสมุดบัญชีและเอกสารทางการเงิน
11. สิทธิในการฟ้องร้องให้กรรมการคืนค่าหุ้น หากกรรมการไม่ชำระค่าหุ้นครบตามกำหนด

โดยสรุปแล้ว ผู้ถือหุ้น คือเจ้าของบริษัทตามสัดส่วนหุ้นที่ถืออยู่ แม้จะไม่ได้มีบทบาทในการบริหารงานประจำ แต่ก็เป็นผู้กำหนดทิศทางของบริษัทผ่านสิทธิออกเสียงและการตัดสินใจในที่ประชุมผู้ถือหุ้น

อ่านบทความเพิ่มเติมได้ที่ คลังความรู้